Anestezi ve ameliyatınız ile ilgili bilmek istedikleriniz

Bu yazı ameliyat öncesi ve sonrasında karşılaşacağınız durumlar ve yapmanız gerekenler hakkıda bilgi vermek için hazırlanmıştır. Lütfen dikkatli okuyunuz.

Pek çok kişi anestezi doktorunun görevinin ameliyat esnasında hastanın uyutulup ameliyat sonunda da uyandırılmaktan ibaret olduğunu düşünmektedir. Bu yaygın inanışın tersine anestezi doktoru ameliyat esnasında hasta konforunun sağlanması dışında ağrı ve bilinç duygusunu tamamen ortadan kaldırmakla birlikte solunum,kalp hızı,kan basıncı,böbrek gibi kritik yaşam fonksiyonlarını düzenleyen, ameliyat esnasında ve ayılma döneminde ortaya çıkabilecek tıbbi problemlerin tanı ve tadavisini yapan uzman kişidir.

Anestezi  kelime olarak duyarsızlıktır,hissizlik anlamına gelir. Anestezist Tıb Fakültesi’den mezun olduktan sonra bir Üniversite de ya da Eğitim Hastanesi’nde en az dört yıllık Anesteziyoloji ve Reaminasyon ihtisasını taamamlamış her türlü cerrahi girişime ait,anestezi,ağrı tedavisi ve yoğun bakım konusunda eğitim almış ve deneyim kazanmış uzman doktordur. Elinizdeki klavuz: öngörülen ameliyat için gerekli olan anestezi hakkında sizi ve ailenizi aydınlatma amacıyla hazırlanmıştır. Sorulan tüm sorulara ayrıntılı ve dürüst cevap veriniz. Aklınıza takılan soruları sormaktan çekinmeyiniz.

Anestezi uygulanacak hastaları değerlendirmek,konsülte etmek,gerekirse tedavi ederek ameliyata hazırlanmak. Ameliyat, doğum,girişimsel tanı ve tedavi yöntemleri sırasında anestezi tekniklerini uygulamak,hastaların ağrı duymasını engellemek. Ameliyat süresince ve sonrasında oluşabilecek hastanın yaşamsal fonksiyonları ile ilgili sorunları değerlendirmek tanı koymak ve tedavi etmek.

Anestezi yöntemleri üç ana başlıkta toplanabilir ; genel,rejyonel(bölgesel)ve sedasyon – analjezi

Bilinç ve ağrı duygusunu tamamen ortadan kaldırır. Hasta derin bir uykudaymış gibidir. Bu ammaçla genellikle el üstündeki damarlardan ilaç enjeksiyonu takiben,gaz ya da buhar şeklindeki anestezik ajanlarla bir maske ya da solunum yolunuzdaki tüp araclığıyla, ameliyat esnasında anestezinin devamlılığı sağlanır. Ameliyatın bitmesini takiben anestezik ilaçlar kesilerek solunum ve diğer yaşamsal fonksiyonlarınız normale döndürülerek uyandırma işlemleri başlar.

Ameliyat olacak bölgedeki sinirlerin enjeksiyon ile uyuşturulması esasına dayanır. Sinirler yakın bölgeler 1-2 mm çapında çok ince bir plastik yerleştirilerek sürekli ilaç tedavisi uygulanarakta yapılabilir. Bu esnada tamamen uyanık olabilirsiniz yada hafif bir sakinleştirici uygulanabilir. Ameliyat snasında dokunma hissiniz korunur, ancak ağrı duyusu tamamen ortadan kalkar. En sık kullanılan rejjyonel anestezi yöntemleri epidural ve spinal anestezidir.

Lokal anestiyle yapılacak küçük cerrahi girişimlerde veya tanı ve tetkik amacıyla yapılan müdahalelerde hastayı rahatlatmak,sakinleştirmek ve ağrı duymasını önlemek için uygulanan anestezi yöntemidir.

Sıklıkla ameliyat olacak hastalarda kalp hastalığı,şeker hastalığı,astım,alerji gibi eşlik eden yandaş beklenmedik olaylarla karşılaşma olasılığı azalır.

Bütün ameliyatlar kadar anestezi de bazı riskler taşır, bu cerrahinin çeşidi kadar hastanın tıbbi durumu ile de ilgilidir. Bir hastanın ‘’anestezi alıp alamayacağı’’ sorusu ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bunun belirlenmesinde kesin kurallar yoktur. Hele hayati bir cerrahi durum söz konusu ise, sorun hastanın anestezi alıp alamayacağı değil en iyi şekilde nasıl anestezi verileceği olmalıdıır.

Solunum yolunuza yerleştirilen tüp; normal koşullarda ve tecrübeli ellerde kolaylıkla yapılabilmesine rağmen,bazı durumlarda güç hatta imkansız olabilir. Bu güçlük çoğunlukla kısa boyun,fırlak üst dişler,aşırı şişmanlık,ağız ve çene hareketlerinde güçlük ya da doğumsal nedenlerden kaynaklanabilir. Bu durum modern anestezi yöntemleri ile büyü oranda çözümlenmiştir. Yine solunum tüp yerleştirilmesi esnasında, dişlerin zarar görme ihtimali vardır. Anestezi sizinle ameliyat öncesi yapacağı ön görüşmede konularda sizi ayrıntılı muayene edecektir.

Eğer daha önce anestezi tecrübenizde,tüpün yerleştirilmesi ile ilgili bir zorlukla karşılaşılması veya hasar görme ihtimali olan ya da sallanan dişleriniz varsa, bunu lütfen anestezi doktorunuzla paylaşın. Ameliyat sonrası gerekli önlemlerin alınmasına rağmen bazı durumlarda bulantı ve kusma görülebilir. Cerrahi girişimin ve ilgili bölgeye yaklamışım kolaylaştırılması nedeniyle,ameliyat esnasında çeşitli pozisyonlar uygulanır. Bu esnada solunum ve dolaşım sisteminin en az etkilenmesi ve çeşitli bölgelerde baskıya maruz kalma sonucu gelişebilecek sinir yaralanmaları olasılığı, uygun pozisyonlar verilerek en aza indirgenmeye çalışır.

Anestezi esnasında vücudun doğal savunma refleksleri örneğin, akciğerlere besinlerin kaçmasını önleyen savunma mekanizmaları ortadan kalkar. Bu nedenle midenizin boş olması gerekmektedir. Bunun için genellikle 6 saatlik açlık süresi uygundur. Duru içecekler (şekerli çay ve su gibi) ameliyattan 2 saat öncesine kadar ilaç vs. almak için içilebilir. Eğer her şeye rağmen bu zaman içerisinde bir şey yediniz ve içtiniz ise bunu mutlaka doktorunuza söylemelisiniz.

Sigara ve alkol alışkanlığı kulandığınız ilaçlar kadar hatta dahada güçlü olarak vücut fonksiyonlarınızı etkiler. Akciğer, kalp, karaciğer gibi organlara yaptığı olumsuz etkileri nedeniyle, anestezik ilaçların etkisini bozabilir. İdeal olarak ameliyatınızdan en az 1-2 ay önce sigarayı bırakmış olmalısınız. Ancak bu mümkün değilse, acil şartlarda artık çok geç olduğu düşünülmeden son günlerde içilmemesinin bile yararı olacığını lütfen hatırlayınız.

Ameliyatınızdan önce kollarınızdaki damarlardan birisinin içine,plastik bir kanül yerleştirlerek size sıvı verilebilir. Ayrıca bu yol gerekli ilaçların verilmesini sağlar.

Bazı ameliyatlar için bağırsak temizliği gerekebilir. Bu işe özgü ilaç ve uygulamalar servis hemşireniz tarafından size uygulanabilir.

Lens,gözlük,iştme cihazı, çıkabilen protez diş,takı,toka gibi, her türlü kullandığınız kişisel eşyanız çıkarılmalıdır. Kıyafetinizi ve iç çamaşırınızı çıkararak size verilen ameliyathane kıyafetinizi giyiniz. Evlilik yüzüğü dahil hertürlü mücevher, para ve hertürlü değerli eşyanızı ailenize ya da arkadaşınıza veriniz. Yanınızda bir yakınınız yoksa, servis hemşiresi size yardımcı olarak,değerli eşyalarınızı güvenlik ofisinde kilitli muhafaza ederek güvenliğini sağlayacaktır. Bütün tırnak boyalarınızı vee dudak boyanızı çıkarınız.

Bu, anestezi doktorunuza ameliyat süresince vücut dolaşımınızı kontrol etmeden kolaylık sağlayacaktır. Aynı zamanda bu durum tırnak yatağından vücunuzun oksijenlenmesine ölçen aletlerin doğru göstermesi için önemlidir. Bir diğer önemli nokta, ameliyata gitmeden önce, idrarınızı yapmanız mesanenin boş olmasını sağlayacaktır. Doktorlarınız tarafından bir ilaç direktifi verilmişse,size ameliyata gitmeden önce ağız yolu, damar yolu(IV) ya da kas içi(IM)yolu ile uygulanıcaktır. İlaç uygulanmasından sonra yatağınızdan kalkmayınız.

Ameliyat hane görevlisi, sedye ile size ameliyathaneye götürecektir. Aileniz ya da ameliyathane girişine kadar size eşlik edebilirler. Lütfen iki kişi ile sınırlayınız. Yakınlarınız, ameliyat süresince odanızda yada kafeteryada bekleyebilirler. Gerektiğinde doktorunuz size ameliyat ile ilgili bilgilendirme yapacaktır. Ameliyat bittiğinde doktorunuz yakınlarınıza bilgilendirmeyi ya servisteki odanızda  ya da ameliyathane girişinde yapacaktır.

Ameliyathane girişinde sizi sorumlu ameliyathane hemşiremiz karşılacaktır. Ameliyatınızın tipine göre ya hazırlık odasına ya da direkt ameliyat odasına götürecektir. Anestezi doktorunuz ve anestezi teknikeriniz iszinle sohbet ederek son kontrollerini yapacaklar, yaşamsal fonksiyonlararınızı gözleyeceği aletlere bağlayacaklar ve daha önceden yapılmamışsa kolunuzdan damar yolunuza bir plastik kanül yerleştirerek, ameliyata hazır hala getireceklerdir. Ameliyat odası pozitif basınçlı akım nedeni ile soğuk olabilir. Siz uyumadan önce ve ameliyat süresince özel sıcak hava üfleen battaniyeler korunacaksınız, bu yüzden endişe etmeyiniz.

Anestezi sonrası bakım ünitesi(PACU:Post anesthesia care unit) Bu bölüm perdelerle ayrılmış,her birimde sizin yaşam bulgularınızı inceleyecek ve bilgileri kayıt edicek ekranların olduğu bir alandır. Odanıza gidene kadar, çok yakın olarak burada izlenecek ve her türlü konforunuzu engelleyen olaylar ilaç ve girişimlerle sonlandırılacaktır. Burada vücut ısınız, kalp hızınız ve ritminiz,kan basıncınız,vücunuzun oksijenşlenmesi ve bilinç durumunuz çok yakından takip ve kontrol edilecektir. Ameliyat sonrası ağrınız dahil her türlü rahatsızlığınız giderilecektir. Bu bölümde ameliyat odasından büyük çoğunlukla bilinciniz açık ve uyanık olarak gelinir.

Maske ile oksijen verilmesi sizi endişelendirmesin,bu bir önlemdir. Her şeyin uygun olduğu kanısına varılınca bu tip uygulamalara son verilecektir. Ameliyat ve anesteziden sonra üşüme ve titreme gözlenebilir. Sıcak hava üfleyen battaniyeler ve ilaçlar ile kısa sürede giderecektir. Boğazınızda kuruma ve ağrı hissedebilirsiniz. Bu anestezi sırasında solunum yolunuza yerleştirilen tüpten ve gazlardan kaynaklanılır. Kısa sürede geçecektir. Cerrahinin tipi ve anestezi etkisi ile bulantı ve kusma gözlenebilir.

Bu rahatsızlık  verici durum kısa sürede ilaçlar ile kolaylıkla kontrol altına alınır. Yapılan ameliyatın cinsine göre burnunuzda ya da idrar yollarınızda bir sonda ile uyanabilirsiniz. Bu ilk anda sizi rahatsız edebilir, fakat zamanla alışacaksınız. Epidural anestezi gibi bölgesel anestezi alan hastalar bacaklarında hareket güçlüğü ve uyuşukluk hissedebilirler. Bu geçici ilaç etkisidir, endişe etmeyiniz.

Bazı büyük ameliyatladan sonra yoğun bakım gerekmektedir. Yoğun bakımda daha kompleks ölçümler yapılabilen aletler ile izlenebilirsiniz, bir süre daha uyutulabilirsiniz. Bu durumlar size ve yakınlarınıza cerrahınız ve ananestezi doktorunuz tarafından anlatılacaktır. Bazen uyandığınızda solunum sağlam tüp nedeni ile geçici süre konuşamayabilirsiniz,yoğun bakım anestezi doktorları ve hemşireleriniz sizi bu bölümde çok daha yakından takip edecek, ve her türlü sorununuzu anında

Ameliyattan sonra doktor direktifini göre bir süre daha damar yoluyla sıvı alacaksınız. Ağızdan sıvı almaya başladığınızda ve damar yolu ile ilaç tedavileriniz bittiğinde kolunuzdaki kanül çıkarılacaktır. Cerrahiden sonra doktorunuz ve hemşireniz ameliyat yerinizi gerektiğinde pansuman edecektir.

Ameliyattan sonra ağrınızın olması doğaldır. Bu rahatsız edici durum bölgesel aneljezi yöntemleri hasta kontrollü analjezi cihazı (ağrı pompası) ya da damar yolu- kas içi ilaç uygulamaları ile sonlandırılacaktır. Sıvı içmeye başladığınızda ağrı kesiciler düzenli olarak ağız yolu ile verilecektir. Ağrınız olduğunda tereddüt etmeden hemşirenize haber veriniz.

Akciğerimiz rahat nefes almanızı sağlayan binlerce küçük hava keselerinden oluşmuştur. Anesteziden sonra hava keseleri kapanabilir, içi sıvı dolabilir. Bu olaylar vücudunuzun oksijenlenmesini bozabilir,zatürre gibi akciğer enfeksiyonları oluşabilir. bu yüzden; Ameliyatınızın tipine göre sürekli yatmak zorundaysanız iki saatta bir pozisyon değiştirmenize yardım edecek hemşirenize onay veriniz. Öksürmeye çalışınız ve derin nefes alınız. Ağrı duyarsanız, hemşirenize haber verip ağrı kesici alarak bu egzersizleri yapınız. Bazı durumlarda hemşireniz tarafından size kullanımı anlatılacak üç toptan oluşan spirometre tipi bir alet verilerek rahat ve derin nefes alma çalışmaları yapmanız sağlanıcaktır.

Ameliyattan sonra fiziksel aktivitenizdeki zorunlu kısıtlamalar özellikle bacaklarınızda kan dolaşımınızda yavaşlamaya ve kan pıhtısı oluşmasına neden olabilir. Doktorunuzun direktifi ile uzun süre yatılması gereken ameliyatlarda yada risk grubundaki hastalara özel çoroplar  giyilecektir. Bu çoraplar  bacaklarınzdan kalbinize kadar daha iyi bir kan dolaşımı sağlanacaktır. Yatakta bacak eğzersizleri dolaşımınıza yardımcı olacaktır. İzin verilidkten sonra hemen dolşmaya başlamanız bu riski çok azaltacaktır.

Anestezi ve cerrahi sindirim sisteminizi yavaşlatacaktır. Önce damar yolu ile beslendikten sonra  size sıvı gıdalar verilecektir. Tolere etmenize ve sindirim sistemi hareketine göre normal diyetinize geçilecektir. İyi beslenme hızla iyileşmenize ve kendinizi iyi hissetmenizi sağlayacaktır.

Hangi hareketleri yapmanıza izin verdiğini hemşireniz size anlatacaktır. Yataktan kalkmanıza izin verilmediğinde hemşireniz size yardımcı olacaktır. Yavaş haraket ediniz, önce doğrulduktan sonra yatak kenarında bir süre oturunuz daha sonra hemşirenizin ya da yakıınızın kolunda yürümeye başlayınız. Her gün daha fazla ve daha uzağa yürümeye çalışınız.